Neuroprzekaźniki możemy porównać do pośredników, którzy mają za zadanie przekazywanie informacji do całego ciała. Są to substancje chemiczne, które wykorzystywane są przez neurony do komunikowania się między sobą oraz między poszczególnymi tkankami w naszych ciałach. Dzięki neuroprzekaźnikom neurony mogą komunikować się z naszymi mięśniami, nerwami i gruczołami, umożliwiając każdemu z nas wykonywanie skomplikowanych i bardzo precyzyjnych czynności.W mózgu człowieka znajduje się około 100 miliardów takich neuronów!
Wróćmy jeszcze na chwilę do neuronów i procesu, który zachodzi w ramach ich komunikacji. Neurony kontaktują się między sobą poprzez małe szczeliny zwane synapsami. Aby pokonać ten dystans neuron, wysyła impuls elektryczny, który po dotarciu do synapsy inicjuje wydzielanie się substancji chemicznych, zwanych neuroprzekaźnikami. Substancje chemiczne komunikują się z pozostałymi neuronami, wiążąc się jednocześnie z receptorami w neuronie odbierającym.
Warto tutaj podkreślić, że do wysyłania poszczególnych komunikatów, neurony wykorzystują wiele rodzajów neuroprzekaźników. Poniżej omówimy szerzej kilka najbardziej rozpowszechnionych typów neuroprzekaźników.
Dopamina
Dopamina jest kluczowym składnikiem systemu motywacyjnego mózgu. Kontroluje także procesy psychiczne oraz emocjonalne. Jest odpowiedzialna za proces odczuwania przyjemności, pożądania i podniecenia seksualnego. Wzrost dopaminy powoduje poczucie zadowolenia i wzmocnienia.
Serotonina
Serotonina odpowiada za szereg kluczowych procesów zachodzących w mózgu, m.in. za zasypianie, kontrolę nastroju i samopoczucia. Bierze także udział w myśleniu, uczeniu się oraz zapamiętywaniu. Serotonina jest także składnikiem wielu leków antydepresyjnych, które wpływają na ustabilizowanie nastroju chorych.
Kwas gamma-aminomaslowy (GABA)
Kwas GABA wpływa przede wszystkim na wyciszenie organizmu. Jego prawidłowy poziom będzie regulować sen oraz spowalniać aktywność zarówno mózgu, jak i całego organizmu. Dzięki temu GABA jest powszechnie uznawany za substancję łagodzącą problemy psychiczne związane ze stresem, lękiem i traumą.
Noradrenalina
Noradrenalina to neuroprzekaźnik, który stawia organizm w stan gotowości. W sytuacjach stresowych odpowiada za podniesione tętno, ciśnienie krwi oraz zwiększone napięcie mięśni. Jest to neuroprzekaźnik, który mobilizuje organizm do gotowości i podejmowania różnych wyzwań.
Jak choroby psychiczne wpływają na neuroprzekaźniki w naszym mózgu?
Badania nad potwierdzeniem tezy, że choroby psychiczne oddziałują na zmiany w biochemii i strukturze mózgu nadal trwają. Naukowcy wierzą, że kluczem do zrozumienia tej zależności są badania nad neuroprzekaźnikami.
Już teraz specjaliści zauważyli zależność pomiędzy występowaniem chorób psychicznych, a poziomem niektórych neuroprzekaźników. Doskonałym obrazem takiej zależności są pacjenci chorzy na depresję. Nawiązując do badań przeprowadzonych przez Krajowy Instytut Zdrowia (The National Institues of Health), osoby zmagające się z depresją mają mniejszy poziom serotoniny w połączeniach między neuronami niż osoby zdrowe.
Związek z poziomem neuroprzekźników takich jak dopamina i noradrenalina mają także schizofrenia oraz zespół stresu pourazowego. W przypadku osób zmagających się z PTSD oraz mających tzw. flashbacki występuje nadprodukcja noradrenaliny, której towarzyszy podwyższone tętno i ciśnienie krwi.
Badania prowadzone wśród osób chorych na OCD również wskazują na poprawę ich stanu po zastosowaniu u nich farmakoterapii mającej na celu podniesienie poziomu serotoniny oraz noradrenaliny. Jednak mimo znacznego ograniczenia napadów kompulsyjnych zachowań, leczenie farmakologiczne nie likwiduje ich calkowicie. Specjaliści zalecają zatem chorym działanie dwutorowe poprzez zażywanie odpowiednich leków oraz terapię behawioralną.
Mimo iż nadal brakuje niezbitych dowodów na to, że za choroby psychiczne w głównej mierze odpowiada poziom poszczególnych neuroprzekaźników, to naukowcy są przekonani, że ich wpływ na stan naszej psychiki jest znaczący. Poniżej przedstawiamy zestawienie najpowszechniejszych neuroprzekaźników oraz ich wpływ na stan naszej psychiki w sytuacji zaburzenia ich poziomu.
Wpływ dopaminy na zdrowie psychiczne
Zaburzenia poziomu dopaminy mogą skutkować:
-
- częstszym występowaniem lęku, depresji i utraty pamięci u osób cierpiących na chorobę Parkinsona
- problemami z uzależenieniem od narkotyków i alkoholu. Stosowanie “używek” wzmaga chwilowe wydzielanie dopaminy, co zachęca mózg do kontynuowania nałogu
- podwyższony poziom dopaminy może powodować halucynacje, znane jako jeden z objawów u osób chorych na schizofrenię oraz chorobę afektywną dwubiegunową
- obniżony poziom dopaminy może powodować ahedonię, czyli brak radości z życia – objaw typowy dla osób chorych na depresję
- problemami z zasypianiem
- zmiennością emocjonalną
- silnym poczuciem łaknienia
- problemami z pamięcią
- problemami z koncentracją
- brakiem zainteresowania seksem
- trudnościami w radzeniu sobie ze stresem
Wpływ serotoniny na zdrowie psychiczne
Zmiany poziomu serotoniny mogą prowadzić do:
-
- zaburzeń psychicznych, m.in. depresji, schizofrenii oraz uzależnień
- myśli samobójczych
- rozwoju zespołu jelita drażliwegoNaukowcy prowadzą także badania nad związkiem poziomu serotoniny z innymi chorobami psychicznymi, np. zaburzeniami lękowymi oraz ADHD.
Wpływ noradrenaliny na zdrowie psychiczne
U osób, które narażone są na długotrwały stres może dojść do zaburzenia poziomu noradrenaliny, co z kolei może powodować szereg konsekwencji dla zdrowia, takich jak:
- obniżenie odporności organizmu i podatność na choroby
- podwyższone ciśnienie krwi i tętno
- przewlekłe stany lękowe
- niski poziom noradrenaliny może wpływać na obszary mózgu odpowiedzialne za podejmowanie decyzji, organizację, przetwarzanie informacji oraz regulowanie emocji.
Warto podkreślić, że w wielu przypadkach to kombinacja poziomu kilku neuroprzekaźników będzie odpowiadać za stan zdrowia psychicznego. Dobrym przykładem może być tutaj choroba afektywna dwubiegunowa. Naukowcy dostrzegli bowiem związek między poziomem dopaminy, serotoniny i noradrenaliny, a rozwojem niektórych symptomów choroby. Niski poziom serotoniny występuje w fazie depresji, natomiast w fazie manii obserwuje się podwyższony poziom noradrenaliny.
Bez względu na odkrycia naukowców, dotyczące wpływu neuroprzekaźników na stan ludzkiej psychiki, nie zmienia to faktu, że każdy przypadek choroby psychicznej jest indywidualną kwestią i powinien być diagnozowany w szerokim spektrum czynników: biologicznych, genetycznych oraz środowiskowych.
Poza farmakologią niezbędna jest także indywidualna praca z terapeutą, który pomoże nam uporać się z naszymi ograniczeniami. Jeżeli czujesz, że coś przeszkadza Ci w codziennym funkcjonowaniu, zapoznaj się z ofertą naszych indywidualnych kursów online z zakresu terapii poznawczo-behawioralnej oraz mindfullness. Zgłoś się po pomoc, aby żyło Ci się lepiej.
Źródła:
W mózgu człowieka znajduje się około 100 miliardów takich neuronów!