Zarówno zaburzenie osobowości borderline (BPD), jak i zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to schorzenia, które często dotykają młodych ludzi.
Czym jest BPD i ADHD?
BPD to zaburzenie charakteryzujące się niestabilnym poczuciem własnej tożsamości, impulsywnymi zachowaniami oraz trudnościami w budowaniu i utrzymywaniu stabilnych relacji z innymi. Z kolei ADHD, jako zaburzenie neurorozwojowe, objawia się problemami z koncentracją, nadpobudliwością i/lub impulsywnością.
Czy BPD i ADHD mogą się ze sobą wiązać?
Chociaż podstawowe objawy obu schorzeń znacznie się różnią, niektóre cechy BPD i ADHD mogą prowadzić do podobnych zachowań. ADHD wpływa na wiele obszarów życia, takich jak regulacja emocji czy niedobory dopaminy, co może powodować trudności, które przypominają objawy BPD. Niektóre osoby młode mogą również zmagać się z obiema diagnozami jednocześnie. W takich przypadkach kluczowe jest zrozumienie, jak te dwa zaburzenia na siebie oddziałują i wzajemnie się wzmacniają.
Dlaczego właściwa diagnoza jest tak ważna?
Skuteczna diagnoza wymaga szczegółowych badań i rozmów, które pozwalają specjalistom lepiej zrozumieć emocje, zachowania oraz relacje młodej osoby z otoczeniem. Dopiero na tej podstawie można stworzyć indywidualny plan terapii, dostosowany do potrzeb danej osoby.
Dzięki odpowiedniej diagnozie i leczeniu młode osoby z BPD, ADHD lub obiema diagnozami mogą nauczyć się lepiej zarządzać swoimi objawami, rozwijać zdrowsze relacje i budować satysfakcjonującą przyszłość. Jeśli potrzebujesz wsparcia w tej drodze, nasz ośrodek psychoterapii DBT oferuje profesjonalną pomoc i kompleksowe podejście terapeutyczne.
Rozróżnianie objawów BPD i ADHD
Chociaż niemal wszystkie objawy zaburzenia osobowości borderline (BPD) mogą przypominać cechy ADHD, ich źródłem często są specyficzne wzorce myślenia lub intensywne emocje. Dlatego kluczowe w różnicowaniu tych dwóch zaburzeń jest zrozumienie, dlaczego dana osoba odczuwa lub zachowuje się w określony sposób.
W tym wpisie przedstawiamy dziewięć objawów BPD zgodnie z klasyfikacją DSM-5 (Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Zaburzeń Psychicznych) i przenalizujemy, w jaki sposób osoby z ADHD mogą przejawiać podobne zachowania oraz jak można je odróżnić.
Przewodnik po różnicowaniu ADHD i zaburzenia osobowości borderline (BPD).
1. Gorączkowe próby unikania rzeczywistego lub wyimaginowanego porzucenia
BPD
Osoby młode z BPD często odczuwają intensywny lęk przed porzuceniem. Rozstania – nawet te codzienne i naturalne – mogą być dla nich niezwykle bolesne. Towarzyszy im głęboka obawa przed samotnością, co prowadzi do desperackich działań mających na celu uniknięcie rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia.
Napędzani lękiem przed porzuceniem, młodzi ludzie z BPD mogą podejmować skrajne działania, aby utrzymać relacje, takie jak przesadne przepraszanie, manipulowanie emocjonalne czy nawet groźby samookaleczenia. Z drugiej strony, niektórzy mogą unikać bliskości, obawiając się bólu związanego z ewentualnym zerwaniem więzi.
Czasami osoby z BPD mogą niespodziewanie zakończyć relację z wyprzedzeniem, zakładając, że druga strona i tak je opuści. W wielu przypadkach lęk przed porzuceniem jest jedynie wyobrażeniem, co prowadzi do niestabilnych relacji i ich przedwczesnego zakończenia.
ADHD
W przypadku ADHD impulsywność lub trudności z utrzymaniem uwagi mogą czasem prowadzić do podobnych zachowań, które mogą być mylone z lękiem przed porzuceniem. Młode osoby z ADHD mogą np. reagować impulsywnie na sytuacje społeczne, co bywa postrzegane jako unikanie relacji lub przejaw niepewności emocjonalnej.
Różnica polega jednak na tym, że te zachowania wynikają bardziej z trudności z regulacją emocji czy uwagi niż z głęboko zakorzenionego lęku przed samotnością. Osoby z ADHD zazwyczaj nie mają tak silnych obaw o porzucenie, choć mogą odczuwać frustrację związaną z nieporozumieniami w relacjach.
Kluczowa różnica:
Osoby z ADHD, w przeciwieństwie do tych z BPD, mogą odczuwać mniejszy lęk przed porzuceniem, jeśli są zaangażowane i wystarczająco stymulowane. W takich momentach ich obawy związane z relacjami mogą się zmniejszać, a poczucie bezpieczeństwa w relacjach wzrasta. Wynika to z różnic w podstawowych mechanizmach napędzających te obawy: w ADHD lęk przed samotnością czy porzuceniem często wynika z potrzeby unikania nudy lub braku stymulacji, podczas gdy w BPD ma głębsze korzenie emocjonalne, związane z tożsamością i potrzebą bliskości.
2. Wzorzec niestabilnych i intensywnych relacji interpersonalnych
BPD
Osoby młode z BPD często doświadczają niestabilnych i intensywnych relacji, cechujących się naprzemiennym idealizowaniem i dewaluowaniem bliskich osób. Znane jako „rozszczepienie” (ang. splitting), te schematy myślenia sprawiają, że relacje bywają skrajne: partner lub przyjaciel może być postrzegany jako „idealny” lub całkowicie „zły”.
Rozszczepienie może wynikać z trudności w mentalizacji, czyli zrozumienia motywacji i stanów emocjonalnych innych osób. Jest ono także reakcją obronną, aktywującą się w sytuacjach, gdy młoda osoba z BPD odczuwa zagrożenie odrzuceniem lub inne formy stresu emocjonalnego.
ADHD
Osoby z ADHD również mogą doświadczać idealizowania i dewaluowania w relacjach, ale powody ich zachowań są inne. Zamiast wynikać z czarno-białego myślenia, te wzorce są często związane z poziomem stymulacji w relacji.
Młodzi ludzie z ADHD mogą czuć się podekscytowani i zaangażowani na początku znajomości, kiedy nowe doświadczenia i intensywne emocje dostarczają im silnych bodźców. Gdy relacja staje się bardziej rutynowa, mogą poczuć się mniej zaangażowani i zacząć dewaluować partnera, co często wynika z potrzeby większej stymulacji, a nie z niestabilności emocjonalnej.
Kluczowa różnica:
W przypadku ADHD trudności w relacjach mają bardziej dynamiczny charakter i rzadziej prowadzą do tak głębokich kryzysów interpersonalnych jak w BPD.
3. Niestabilny obraz siebie lub poczucia tożsamości
BPD
Osoby z BPD często mają niestabilne poczucie własnej tożsamości. Mogą szybko zmieniać zainteresowania, grupy znajomych, cele życiowe czy sposób postrzegania swojej wartości. Czasami starają się odnaleźć tożsamość poprzez relacje z innymi, dopasowując swoje zainteresowania i cele do otoczenia.
To poszukiwanie tożsamości często wiąże się z chronicznym poczuciem pustki i nierealności, które staje się szczególnie intensywne, gdy osoby z BPD pozostają same.
ADHD
W przeciwieństwie do BPD, osoby z ADHD zazwyczaj mają stabilne poczucie siebie, ale mogą mieć trudności z dopasowaniem swojej tożsamości do otoczenia. Problemy z utrzymaniem uwagi i wytrwałością mogą prowadzić do częstych zmian zainteresowań i działań, ale nie wynikają z niestabilności emocjonalnej ani braku tożsamości.
Kluczowa różnica:
Podczas gdy w ADHD zmienność zainteresowań wynika z trudności w koncentracji i motywacji, w BPD jest głęboko związana z emocjonalnym chaosem i niepewnością tożsamości.
4. Impulsywność, która może być autodestrukcyjna
BPD
Impulsywne zachowania w BPD, takie jak nieprzemyślane wydatki, ryzykowne prowadzenie pojazdów, nadużywanie substancji czy objadanie się, często pełnią funkcję mechanizmu radzenia sobie z trudnymi emocjami. Osoby z BPD mogą działać pod wpływem chwili, nie zastanawiając się nad konsekwencjami swoich działań.
ADHD
Podobnie jak w BPD, młode osoby z ADHD mogą zachowywać się impulsywnie, np. podejmując ryzykowne działania, aby zaspokoić swoją potrzebę stymulacji lub ulżyć dyskomfortowi wynikającemu z braku dopaminy.
Kluczowa różnica:
Impulsywność w ADHD często wynika z biologicznych podstaw, takich jak niedobór dopaminy, a w BPD ma głównie podłoże emocjonalne i związane jest z regulacją uczuć.
5. Nawykowe zachowania samookaleczające lub myśli samobójcze
BPD
Samookaleczenia i myśli samobójcze są częstym objawem BPD i wynikają z intensywnych emocji, poczucia pustki, niskiej samooceny czy dysocjacji. Dla wielu osób z BPD samookaleczanie jest sposobem na radzenie sobie z emocjonalnym bólem lub poczuciem nierealności.
ADHD
Chociaż samookaleczanie i myśli samobójcze są mniej powszechne w ADHD, młodzi ludzie z tym zaburzeniem mogą być na nie bardziej narażeni z powodu impulsywności i frustracji wynikających z trudności w codziennym funkcjonowaniu.
Zapobieganie samobójstwom:
Jeśli Ty lub ktoś Ci bliski doświadcza takich myśli, skontaktuj się z odpowiednimi służbami wsparcia. Pamiętaj, że zawsze można znaleźć pomoc.
6. Niestabilność emocjonalna związana z reakcją na bodźce
BPD
Osoby młode z BPD często doświadczają intensywnych zmian nastroju, które mogą trwać od kilku godzin do kilku dni. Nastroje te mogą obejmować takie emocje jak dysforia, irytacja, lęk, czy rozpacz.
Te zmiany są wywoływane zarówno przez wewnętrzne, jak i zewnętrzne czynniki. Wewnętrzne czynniki obejmują myśli, emocje i stany psychiczne, takie jak uczucie pustki czy problemy z tożsamością. Zewnętrzne bodźce mogą obejmować trudności w relacjach interpersonalnych lub lęk przed odrzuceniem – zarówno realnym, jak i wyimaginowanym.
ADHD
Osoby z ADHD również mogą doświadczać zmian nastroju, ale zazwyczaj są one mniej gwałtowne i mniej trwałe niż w BPD. Nastroje w ADHD są zwykle wywoływane przez czynniki zewnętrzne, takie jak frustracja, brak stymulacji lub niepowodzenia w codziennych zadaniach.
Kluczowa różnica:
W BPD zmiany nastroju są intensywniejsze, częściej mają charakter wewnętrzny i mogą trwać dłużej. W ADHD są bardziej związane z reakcjami na otoczenie i mniej głębokie emocjonalnie.
7. Chroniczne uczucie pustki
BPD
Wiele osób z BPD zmaga się z uporczywym uczuciem pustki, które bywa trudne do zniesienia. Może to prowadzić do samookaleczeń lub myśli samobójczych. Uczucie pustki często wiąże się z brakiem stabilnej tożsamości lub trudnościami w tworzeniu głębokich, znaczących relacji z innymi.
ADHD
Osoby z ADHD również mogą doświadczać uczucia pustki, ale zwykle wynika ono z braku stymulacji lub nudy, a nie z chronicznego braku sensu lub połączenia z otoczeniem. To uczucie zazwyczaj ustępuje, gdy osoba znajdzie coś, co ją angażuje i pobudza.
Kluczowa różnica:
W ADHD uczucie pustki jest przejściowe i związane z niedostatecznym zaangażowaniem. W BPD ma ono charakter chroniczny i może być znacznie bardziej destrukcyjne emocjonalnie.
8. Niewłaściwa, intensywna złość lub trudności w jej kontrolowaniu
BPD
Osoby z BPD często odczuwają intensywną złość, która może przejawiać się w wybuchach gniewu, trwałym uczuciu irytacji czy częstych konfliktach fizycznych. Gniew w BPD często wynika z poczucia, że potrzeby emocjonalne nie są zaspokajane przez bliskie osoby. Po takich wybuchach złości osoby te mogą odczuwać głęboki wstyd lub winę, co wzmacnia ich skłonność do czarno-białego myślenia.
ADHD
Osoby z ADHD również mogą mieć trudności z kontrolowaniem gniewu, szczególnie gdy czują frustrację lub są przytłoczone. Gniew w ADHD jest zwykle krótkotrwały i spowodowany konkretnym wydarzeniem.
Kluczowa różnica:
W BPD złość jest bardziej intensywna, częściej związana z głębokimi emocjonalnymi potrzebami i poczuciem odrzucenia. W ADHD jest bardziej reakcyjna i krótkotrwała.
9. Przejściowe, stresogenne idee paranoidalne lub ciężkie objawy dysocjacyjne
BPD
Osoby z BPD mogą doświadczać epizodów paranoi lub dysocjacji, szczególnie w obliczu stresu lub lęku przed odrzuceniem. Dysocjacja w BPD jest mechanizmem obronnym, który pozwala jednostce oderwać się od trudnej rzeczywistości, ale może prowadzić do poczucia odcięcia od swojego ciała, myśli czy otaczającego świata.
ADHD
Z kolei osoby z ADHD mogą „odpływać” myślami, co może wyglądać jak dysocjacja, ale jest to zazwyczaj forma rozkojarzenia. W ADHD osoba nadal pozostaje częściowo związana ze swoimi myślami lub otoczeniem, co odróżnia ten stan od pełnej dysocjacji charakterystycznej dla BPD.
Kluczowa różnica:
Dysocjacja w BPD jest głęboko związana z reakcją na stres i całkowitym odcięciem od rzeczywistości, podczas gdy w ADHD „znikanie” ma bardziej łagodny charakter i jest związane z trudnościami w koncentracji.
Nakładanie się objawów: Jak je odróżnić?
Mimo różnic, ADHD i zaburzenie osobowości borderline (BPD) mają kilka wspólnych cech, takich jak impulsywność, niestabilność emocjonalna i trudności w relacjach. Jednak źródła i sposób wyrażania tych objawów znacznie się różnią.
W MindShift Studio pomagamy osobom zarówno zmagającym się z ADHD, jak i z zaburzeniem osobowości borderline (BPD). Pracujemy głównie w nurcie dialektyczno- behawioralnym, poznawczo- behawioralnym i terapią schematów.
Zadzwoń i umów się na konsultację już dziś!
792 348 562
