Oparta na dowodach naukowych terapia dialektyczno- behawioralna DBT
została opracowana przez psycholożkę i psychoterapeutkę Marshę M. Linehan w latach 80, która skoncentrowała się na integrowaniu elementów terapii behawioralnej z technikami dialektycznymi. Centralnym punktem DBT jest równowaga między akceptacją a zmianą, co oznacza akceptację pacjenta takim, jakim jest, jednocześnie dążąc do konstruktywnych zmian. Jednym z kluczowych aspektów tego nurtu jest właśnie dialektyka, czyli umiejętność pogodzenia pozornie sprzecznych idei. Pacjenci uczą się akceptacji własnych emocji, jednocześnie pracując nad ich zmianą w sposób konstruktywny. To podejście pomaga w leczeniu zaburzeń takich jak zaburzenie osobowości borderline oraz w przypadku innych problemów emocjonalnych.
Terapeuci DBT kładą nacisk na budowanie silnej relacji z Pacjentem, co pomaga w efektywnej pracy nad trudnościami emocjonalnymi. Skoncentrowana praktyka i skuteczność terapii dialektyczno- behawioralnej sprawiają, że stanowi ona cenny zasób w dziedzinie psychoterapii.
Co oznacza „D” w DBT?
„D” oznacza „dialektyczna”. Dialektyka to synteza przeciwieństw. W DBT strategie dialektyczne pomagają zarówno terapeucie, jak i Pacjentowi wyrwać się ze skrajnych pozycji. W tym nurcie strategie akceptacji są dodawane do strategii zmiany zachowania poprzez walidację i akceptację Pacjenta takim, jakim jest. Praca z osobami o wyjątkowej wrażliwości emocjonalnej wymaga szczególnej uwagi w temacie równowagi pomiędzy akceptacją a zmianą.
Co oznacza „B” w DBT?
„B” oznacza „behawioralna”. DBT wymaga podejścia behawioralnego. Oznacza to, że oceniamy sytuacje i ukierunkowujemy zachowania, które są istotne dla celów naszych Pacjentów, aby mogli oni nauczyć się, jak w konstruktywny sposób rozwiązywać problemy w swoim życiu.
Podstawowe założenia DBT
Istnieją cztery tryby standardowej DBT, czyli terapii dialektyczno- behawioralnej: psychoterapia indywidualna, trening umiejętności DBT, coaching telefoniczny oraz zespół konsultacyjny DBT dla terapeutów. Różni się to od wielu innych psychoterapii, które składają się tylko z jednego trybu lub aspektu leczenia, np. terapii indywidualnej.
Terapia indywidualna DBT
Psychoterapia indywidualna w ramach DBT spełnia dwie funkcje.
1. Zwiększa motywację – Terapia indywidualna DBT koncentruje się na zwiększaniu motywacji Pacjenta i pomaganiu mu w zastosowaniu umiejętności do konkretnych wyzwań i wydarzeń w ich życiu. W standardowym modelu DBT terapia indywidualna odbywa się raz w tygodniu przez cały okres trwania terapii i przebiega równolegle z treningiem umiejętności DBT.
2. Uczy strukturalnego środowiska– Strategie zarządzania pomagają Pacjentowi zarządzać własnym życiem w swoim najbliższym otoczeniu. Terapeuta stosuje te same strategie dialektyczne, walidacyjne i rozwiązywania problemów, aby nauczyć Pacjenta umieć pomóc samemu sobie w przyszłości. Dzięki temu terapeuta interweniuje tylko wtedy, gdy będzie to absolutnie konieczne.
Trening umiejętności DBT
Zachowania problematyczne stanowią sposób, w jaki osoby radzą sobie z trudnymi sytuacjami lub próbują rozwiązać problemy. Choć te reakcje mogą dostarczyć krótkotrwałego ukojenia, zazwyczaj nie przynoszą pożądanych rezultatów. Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT) opowiada się za przekonaniem, że Pacjenci starają się działać w najlepszy możliwy sposób, jednakże konieczne jest nauczenie ich nowych, efektywnych zachowań we wszystkich istotnych kontekstach.
W ramach DBT podkreśla się rozwijanie czterech kluczowych umiejętności:
- Uważność: Praktyka bycia w pełni świadomym i obecnym w danej chwili, niekoniecznie w myślach czy emocjach. Kluczowym aspektem terapii DBT jest rozwijanie umiejętności mindfulness, czyli świadomej obecności w teraźniejszości. Pacjenci uczą się skoncentrowanej uwagi na chwili obecnej, co przyczynia się do lepszej regulacji emocji i redukcji stresu.
- Tolerancja dyskomfortu psychicznego: Umiejętność tolerowania psychicznego bólu w trudnych sytuacjach, zamiast próby natychmiastowego zmienienia tego jak się czujemy. W trakcie terapii Pacjenci uczą się umiejętności radzenia sobie z dyskomfortem, z niepewnością, z niejednoznacznością. Pacjenci uczą się, że życie pełne jest nieprzewidywalności, a oni mają siłę, aby nie pozwolić temu wpływać na ich funkcjonowanie. Moduł tolerancji dyskomfortu psychicznego ma na celu nie tylko złagodzenie natychmiastowego cierpienia, ale także budowanie trwałych umiejętności, które prowadzą do lepszego funkcjonowania i życia.
- Skuteczność interpersonalna: Nauka tego, jak prosić o to, czego się pragnie, wyrażać odmowę, jednocześnie szanując zarówno samego siebie, jak i relacje z innymi. Jest to równie ważny element DBT, który skupia się na rozwoju umiejętności społecznych i budowaniu zdrowych relacji. W tym module kładziemy nacisk na umiejętności komunikacyjne, na radzenie sobie z konfliktami, na budowaniu i utrzymywaniu relacji, na zdolności do empatii i wielu innych ważnych umiejętności interpersonalnych. Umiejętności te stanowią fundament do budowania trwałego wsparcia społecznego i polepszania funkcjonowania nie tylko w zaburzeniach psychicznych ale i w codziennym życiu.
- Regulacja emocji: Umiejętność modyfikowania emocji, których chce się zmienić, odgrywa kluczową rolę w terapii DBT, gdzie koncentrujemy się na nauce zdrowego radzenia sobie z intensywnymi emocjami. W skład regulacji emocji wchodzi nauka rozpoznawania emocji i ich opisywania, nauka skutecznych strategii radzenia sobie z silnymi emocjami czy kryzysami, zapobieganie działaniom impulsywnym i krzywdzącym dla Pacjenta. Ten moduł ma na celu nie tylko złagodzenie natychmiastowego cierpienia, ale przede wszystkim rozwijanie umiejętności, które pozwalają na bardziej elastyczne i zdrowe reagowanie na zmienną rzeczywistość. To integralny element terapii, który przyczynia się do ogólnego dobrostanu psychicznego Pacjentów i budowania życia wartego przeżycia.
Trening umiejętności często odbywa się w grupach podczas cotygodniowych sesji, a pełny program nauczania trwa 24 tygodnie. Trenerzy grup przydzielają zadania domowe, które wspomagają Pacjentów w praktykowaniu nowych umiejętności w codziennym życiu. Istnieją również skrócone plany nauczania, skupiające się wyłącznie na wybranych umiejętnościach.
Coaching telefoniczny
W DBT korzystamy z coachingu telefonicznego, aby zapewnić naszym Pacjentom natychmiastowe wsparcie. Celem coachingu jest nauka korzystania z umiejętności DBT, aby skutecznie radzić sobie w trudnych sytuacjach. Pacjenci mogą dzwonić do swojego indywidualnego terapeuty pomiędzy sesjami, aby uzyskać coaching w momentach, w których najbardziej potrzebują pomocy.
Zespół konsultacyjny
Wiele czynników sprawia, że praca terapeuty w tym nurcie może być bardzo wymagająca. Aby wspomagać terapeutów w monitorowaniu postępów w procesie leczenia, rozwijaniu i podnoszeniu ich umiejętności oraz utrzymaniu motywacji do pracy z Pacjentami o wysokim ryzyku, zespół konsultacyjny w ramach terapii dialektyczno- behawioralnej stanowi kluczowy element. Zespół konsultacyjny spotyka się raz w tygodniu, aby pomóc terapeucie w lepszy sposób pomóc swojemu Pacjentowi.
”DBT przyjmuje szereg założeń leżących u podstaw wszystkich elementów leczenia. Założenia te pozwalają terapeutom DBT widzieć Pacjentów w jak najlepszym świetle”.
Terapia dialektyczno- behawioralna nie jest jedynie narzędziem leczenia, ale także drogą do budowania trwałych umiejętności życiowych. Poprzez praktykę umiejętności interpersonalnych, radzenia sobie z trudnościami emocjonalnymi oraz budowania świadomości własnych myśli i uczuć, Pacjenci kształtują fundamenty trwałego dobrostanu psychicznego. Warto również podkreślić, że DBT nie jest zarezerwowany wyłącznie dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Zasady i techniki DBT mogą być korzystne dla każdego poszukującego skutecznych strategii radzenia sobie z życiowymi wyzwaniami.
W efekcie terapia dialektyczno- behawioralna stanowi holistyczne podejście, uwzględniające zarówno aspekty psychologiczne, jak i społeczne. Jej skuteczność oraz elastyczność sprawiają, że jest ona cennym narzędziem dla tych, którzy pragną skutecznie zarządzać swoim życiem emocjonalnym i relacjami z otoczeniem.
Celem DBT jest zbudowanie życia wartego przeżycia, zamiast koncentrowania się wyłącznie na leczeniu objawów czy problemów. Każda sesja grupowa DBT rozpoczyna się od praktyki uważności, a idea bycia świadomym jest integralną częścią procesu terapeutycznego. Terapeuci DBT starają się stworzyć atmosferę, w której Pacjenci czują się zrozumiani, zachęcając ich do swobodnego wyrażania myśli i uczuć.
Następnie wspólnie z terapeutą Pacjenci opracowują plan, określając, w jaki sposób osoby mogą zmieniać swoje zachowanie w przyszłości.
Celem DBT jest zmiana życia zarówno terapeutów, jak i Pacjentów, na takie, które jest warte przeżycia.