13% światowej populacji, czyli około 971 milionów ludzi cierpi na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne (Institute for Health Metrics Evaluation (IHME), 2019). Z jednej strony liczba ta wynika z większej świadomości i otwartości społeczeństwa na temat zdrowia psychicznego z drugiej ze zmian społecznych, które sprzyjają rozwojowi chorób związanych z naszą psychiką. Niestety choroby psychiczne wpływają negatywnie nie tylko na nasz komfort życia. Mogą także oddziaływać na funkcjonowanie naszego mózgu i trwale zmienić jego strukturę. O tym, jak choroba psychiczna może zmienić nasz mózg, przeczytasz właśnie w tym artykule.
Czym jest choroba psychiczna?
Różne organizacje i instytucje nieco inaczej definiują pojęcie choroby psychicznej. Warto jednak pamiętać, że definicja bez względu na to, jak precyzyjna by nie była, zawsze stanowić będzie jedynie uproszczony opis rzeczywistości. Bo za każdą diagnozą kryje się człowiek, ze swoją historią i emocjami. Niemniej większość osób profesjonalnie zajmujących się problemami zdrowia psychicznego jest zgodnych co do tego, że choroba psychiczna to destrukcyjny stan zdrowia psychicznego, który można zdiagnozować i poddać efektywnemu leczeniu. Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) przyjmuje, że choroba psychiczna to stan, który można leczyć, i który wpływa na zachowanie człowieka, na jego myśli oraz nastrój. Na podstawie przytoczonych definicji można wyróżnić kilka elementów, które są uniwersalne dla większości instytucji badających problem chorób psychicznych. Należą do nich, m.in.:
- możliwość postawienia diagnozy
- szansa na efektywne leczenie
- w przypadku choroby psychicznej obserwowana jest zmiana w sposobie zachowania, myślenia oraz w sposobie odczuwania emocji
Najczęstsze zaburzenia psychiczne
Choroby psychiczne mogą przybierać różne formy: od lekkiej postaci dającej symptomy tylko od czasu do czasu, aż po ciężką postać choroby, która uniemożliwia normalne funkcjonowanie chorego, lub nawet zagraża jego życiu. Poniżej przygotowaliśmy zestawienie objawów najpopularniejszych zaburzeń i chorób psychicznych. Jeżeli czujesz, że któryś z nich może dotyczyć ciebie lub kogoś z twojego otoczenia, zgłoś się po pomoc.
Depresja
Na pierwszym miejscu listy plasuje się depresja, zaburzenie, które dotyka 350 mln ludzi na całym świecie. W Polsce z depresją zmaga się ponad 1,5 mln ludzi, a każdego roku liczba ta sukcesywnie rośnie. Według National Alliance on Mental Illness (NAMI) charakterystycznymi objawami depresji są:
- brak motywacji i zainteresowania światem zewnętrznym
- problemy z koncentracją
- poczucie samotności, wyobcowania oraz zaniedbania
- zaburzenia snu
- zaburzone nawyki jedzeniowe (brak apetytu, nadmierny apetyt)
Niektóre osoby cierpiące z powodu depresji mogą miewać myśli samobójcze, a jako sposób radzenia sobie z problemami wybierać mało efektywne metody, np. sięgać po alkohol lub narkotyki.
Schizofrenia
Schizofrenia najczęściej diagnozowana jest wśród ludzi w wieku 20 – 40 lat. Nie oznacza to jednak, że osoby młodsze lub starsze nie mogą na nią zachorować. Objawy, które mogą świadczyć o schizofrenii, to:
- wycofanie i izolacja społeczna
- paranoiczne myśli
- pojawiające się halucynacje
- trudności z zapamiętywaniem lub „zbieraniem” myśli
- brak zaangażowania w sprawy świata zewnętrznego
- zubożenie emocji (flat affect)
Jednym z czynników, który także wpływa na wystąpienie schizofrenii, są czynniki genetyczne. Schizofrenia, w tym momencie należy do chorób nieuleczalnych, jednak stosowanie leczenia farmakologicznego oraz terapii poznawczo-behawioralnej może znacznie złagodzić symptomy choroby.
Choroba afektywna dwubiegunowa
Choroba afektywna dwubiegunowa objawia się naprzemiennymi okresami wzmożonej energii, tzw. manii oraz okresami smutku i braku energii (depresji). Najczęstszymi objawami choroby afektywnej dwubiegunowej są:
- drażliwość i frustracja (okres manii)
- gwałtowne zmiany nastroju
- podejmowanie ryzykownych zachowań
- myśli samobójcze
- trudności z zasypianiem
- trudność w podejmowaniu decyzji
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia lękowe dotyczą około 380 tys. Polaków. Dla porównania według badań przeprowadzonych przez APA ten sam problem dotyczy, aż 25 mln Amerykanów. Lęk w wielu sytuacjach pozwala nam uniknąć zagrożeń, jednak kiedy zaczyna on przejmować kontrolę nad niemal każdym aspektem naszego życia, może zaburzyć sposób podejmowania przez nas decyzji, zachowania lub nawet sposobu spędzania wolnego czasu. Najczęstsze objawy zaburzeń lękowych, to:
- opuszczanie pracy lub szkoły
- unikanie spotkań z rodziną i przyjaciółmi
- trudności w nawiązywaniu relacji osobistych i zawodowych
- występowanie lęków sytuacyjnych (fobii)Zaburzenia lękowe można skutecznie leczyć przy pomocy terapii behawioralnej, lub w indywidualnych przypadkach farmakoterapią.
Zespół stresu pourazowego (PTSD)
W Polsce na Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) choruje od 10% do 16% dorosłych (N. Ogińska – Bulik, Z. Juczyński, Psychiatria 2012). Choć PTSD najczęściej kojarzone jest z weteranami wojennymi, to problem dotyka też osób, które brały udział w traumatycznych wydarzeniach (wypadek, napaść, długotrwała przemoc). Do typowych objawów PTSD należą:
- mimowolne wracanie myślami do traumatycznych wspomnień, tzw. flashbacki
- trudności w myśleniu o ludziach, miejscach związanych z traumatycznym wydarzeniem
silne i nagłe reakcje emocjonalne (wybuchy gniewu, panika, smutek)
izolacja lub oderwanie od świata zewnętrznego
Zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne (OCD)
Osoby cierpiące na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) doświadczają silnego niepokoju związanego z natrętnymi lub niechcianymi myślami, często dotyczącymi zdrowia lub czystości, które zmuszają je do podejmowania obsesyjnych zachowań. W Polsce z OCD zmaga się około 2% – 3% społeczeństwa . Typowe objawy OCD, to:
- kompulsje do angażowania się w określone rytuały lub pętle zachowań
- natrętna niepewność
- niezdolność utrzymania codziennych wzorców zachowań bez ulegania kompulsjom
- zapętlenie w sposobie myślenia, które sprawia, że chory czuje się w potrzasku
Jak choroby psychiczne wpływają na nasz mózg?
Mózg jako organ, który odpowiada za nasze zachowanie, emocje oraz proces podejmowania decyzji, jest najbardziej narażony na oddziaływanie chorób psychicznych. Naukowcy odpowiedzialni za badania mózgu człowieka już dziś mają dowody na to, że choroby psychiczne mogą powodować lub pogarszać istniejące już zakłócenia w mózgu lub nawet wpływać na strukturę samego narządu. Oznacza to, że istnieje niezaprzeczalny związek między poziomem substancji chemicznych (neuroprzewoźników) w mózgu a rozwojem chorób psychicznych.
Jak dokładnie neuroprzekaźniki wpływają na mózg przeczytacie w następnym wpisie – zapraszamy!
Źródła:
- American Psychological Assosiation (APA) https://www.apa.org
- The Lancet Psychiatry https://www.thelancet.com/journals/lanpsy/home
https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/175/plik/ot-674_zdrowie_psychiczne.pdf
http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Babicki_PsychiatrPolOnlineFirstNr188.pdf http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_4_2019/825Krzyszkowiak_PsychiatrPol2019v53i4.pdf
13% światowej populacji, czyli około 971 milionów ludzi cierpi na różnego rodzaju zaburzenia psychiczne